Szczubioł Andrzej z Kozłowa, Ciechomic i Brzozowa h. Wężyk (zm. 1493), podkomorzy i kasztelan gostyniński, wojewoda rawski.
Był wnukiem Stefana (Szczepana) z Jasieńca i Ciechomic (zob.), synem Andrzeja Szczubioła z Ciechomic i Kozłowa (zob.) oraz Anny, w powtórnym małżeństwie żony Niemierzy z Nieborowa h. Prawda. Miał dwóch starszych przyrodnich braci: Macieja, duchownego, i Szymona, zwanego Gostyńskim z Ciechomic (więcej informacji w biogramie ojca S-a).
Pierwsze znane wystąpienie S-a miało miejsce 28 III 1448 w Płocku, gdy za zgodą ojca oprawił wiano żonie Katarzynie na dobrach w ziemi gostynińskiej: Dębsku (obecnie Dębsk Stary), Kozłowie (obecnie Kozłów Szlachecki) i Złotej. Katarzyna uzyskała wówczas od swych stryjów, kanclerza ziemskiego płockiego Andrzeja z Zakrzewa i Piotra z Gólczewa, zapis 400 kop gr na trzymanych przez nich w zastawie dobrach książęcych: Mszczonowie i Zatorze w ziemi sochaczewskiej oraz Telatynie z przyległościami i Kamionce w ziemi bełskiej, nabywając równocześnie uprawnienia do tych majątków. S. odkupił 8 X 1449 od stryjów żony za 800 kop w półgroszkach dobra Brzozów (ziemia gostynińska); należały one do niego do r. 1489. Po r. 1449 nabył wieś Januszew nad Wisłą (obecnie Januszewo), położoną w paraf. Kamion w tej samej ziemi, która jeszcze w XVI w. była w rękach jego spadkobierców. W r. 1450 Krzysztof z Kępy z bratem oraz S. z żoną Katarzyną zawarli ugodę z Andrzejem z Zakrzewa i Piotrem z Gólczewa, na mocy której Katarzyna zrzekła się na rzecz stryjów wszystkich dóbr ojcowskich i macierzystych, w zamian za 150 kop gr wiana.
Niewątpliwie dzięki protekcji ojca otrzymał S. przed 9 III 1453 urząd podkomorzego gostynińskiego, który objął po Janie z Kutna h. Ogon, awansowanym przed 16 V 1452 na kaszt. gostynińską. Gdy w r. 1455 został S. wwiązany przez Krzysztofa z Kępy w Radkowo (ziemia bełska), okazało się, że przez zmarłego ojca Krzysztofa, Pietrasza z Kępy, było ono sprzedane za 140 kop gr Janowi zwanemu Magiero; S. zwrócił wtedy nabywcy tę wieś. Zapewne wkrótce po śmierci ojca (zm. przed 10 IX 1457) S. i jego jedyny żyjący brat Szymon Gostyński, lub jego dzieci, dokonali podziału dóbr, w wyniku którego S. otrzymał Kozłowo. Pisał się z Kozłowa i Ciechomic oraz Telatyna. Dn. 21 VIII 1459 marszałek księstwa mazowieckiego Wincenty z Giżyc próbował odkupić własność S-a w Dębsku. Z kolei 10 X t.r., z racji długu ks. mazowieckiego Władysława I, otrzymał S. od ks. Siemowita VI zapis 100 kop gr na książęcej wsi Topolno (ziemia bełska), której został tenutariuszem. Książę 1 I 1460 zabezpieczył też S-owi 200 kop gr na wsi Korzeń (pow. gostyniński), obiecując spłacić je w okresie jednego roku. S. zawarł 18 VI 1461 ugodę z ojczymem Niemierzą z Nieborowa, który ustąpił z Komadzyna (obecnie Komadzyń) i Sierochowa (obecnie Sieraków), dóbr wiennych Anny, lecz zarazem ojcowizny S-a, za co S. przekazał mu – za konsensem książęcym – trzymaną w zastawie wieś książęcą Korzeń. Po inkorporacji ziemi gostynińskiej do Korony król Kazimierz Jagiellończyk zapisał S-owi w r. 1463 na wsi Topolno 200 grzywien, wynagradzając w ten sposób jego udział w niedawnych zabiegach o inkorporację. W listopadzie 1470 monarcha zapisał S-owi na tej wsi kolejne 100 grzywien, które pożyczyli jego poprzednicy, oddając mu ją w zastaw. Z nominacji władcy S. objął przed 12 X 1465 po Janie z Kutna urząd kaszt. gostynińskiego. Wraz z kanonikiem pułtuskim Stanisławem Swarockim był w r. 1467 tenutariuszem i posesorem wsi Osmolino, którą wcześniej obaj otrzymali od króla; wieś tę wykupił od nich 6 V 1467 za zgodą Kazimierza Jagiellończyka dworzanin królewski Mikołaj Działyński.
Dn. 13 II 1470 w Gostyninie S. z synami Andrzejem i Janem sprzedał kapit. łowickiej roczny czynsz 14 kop gr ze wsi Złota i Dębsko za 210 kop gr. T.r. otrzymał od Kazimierza Jagiellończyka przywilej dla swej wsi Topolno. Uczestniczył 4 II 1476 w Sochaczewie w uroczystości inkorporacji ziemi sochaczewskiej do Korony, podczas której król wystawił przywilej dla tej ziemi i m. Sochaczewa. Dn. 6 II t.r. był świadkiem ugody Kazimierza Jagiellończyka z księżną Anną, wdową po ks. Władysławie I, której w zamian za odstąpienie królowi ziemi sochaczewskiej nadano inne dobra. S. został 5 IV z ramienia monarchy pierwszym star. sochaczewskim. W r. 1478 był jednym ze świadków umowy między szlachtą ziemi gostynińskiej i ziemi łęczyckiej, w sprawie zbiegłych kmieci i czeladzi. Jako właściciel Komadzyna i Sierochowa najpewniej zawarł z wikariuszami kolegiaty łowickiej transakcję majątkową, uzyskując wpłatę jednorazową w wysokości 2 grzywien na poczet przyszłych dochodów z czynszu od kmieci w tych wsiach, z prawem odkupu. Za zgodą królewską sprzedał 6 XII 1484 Topolno swemu bratu stryjecznemu, sędziemu gostynińskiemu Andrzejowi z Ciechomic. W lutym 1485 utracił star. sochaczewskie na rzecz Sławca z Niemygłów h. Bolesta. Jako kaszt. gostyniński występował do r. 1487. Po zgonie Grota z Nowego Miasta h. Rawa (zm. po 21 II 1485) objął urząd woj. rawskiego, na którym był znany od 2 II 1489 do śmierci. Ostatni raz wystąpił 22 II 1493 w Piotrkowie przy królu Janie Olbrachcie, potwierdzającym prawa i nadania dla m. Sanoka.
Większość odziedziczonego po ojcu majątku powiększył S. dzięki bliskiej współpracy z królem Kazimierzem Jagiellończykiem oraz związkom małżeńskim. Posiadał liczne dobra w ziemi gostynińskiej; zostało to odnotowane 2 XI 1489 w poręczeniu długu królewskiego wobec Rawiczów nowomiejskich, którego S. udzielił monarsze na swych dobrach: Kozłowie, Brzozowie i Januszewie oraz wielu innych niewymienionych z nazwy. W ziemi bełskiej posiadał zaledwie pięć wsi, bez własnej parafii; utracili je już jego potomkowie. Z fundacji S-a wzniesiono w Kozłowie, najpewniej ok. r. 1470, murowany kościół, którego uposażenie potwierdził w r. 1528 jego wnuk Wojciech. S. zmarł prawdopodobnie w r. 1493; jako nieżyjący został odnotowany 13 VII 1495.
Pierwszą żoną S-a była Katarzyna, córka podkomorzego gostynińskiego Mikołaja z Brzozowa h. Prawda, wnuczka kaszt. płockiego Andrzeja z Gólczewa, poślubiona przed 28 III 1448. Po jej śmierci ożenił się S. przed 21 III 1471 z Małgorzatą z Bolkowa (obecnie Bulków) i Sąchocina, córką Turpina z Bolkowa h. Prawda, bogatą wdową po woj. czerskim Janie Rogali z Węgrzynowa h. Rogala (zm. 1461). W małżeństwie z Katarzyną miał S. dwie córki, Zofię, żonę woj. bełskiego Pawła Zbrożka z Żernik h. Jasieńczyk (1489–1514), któremu wniosła 500 grzywien posagu, i Małgorzatę, żonę chorążego zakroczymskiego (1475–82) Mikołaja Ojrzanowskiego, oraz dwóch synów, Andrzeja i Jana. Andrzej (zm. po 7 VIII 1503), piszący się z Kozłowa i Telatyna, w źródłach błędnie nazywany chorążym sochaczewskim, odziedziczył całość dóbr ojcowskich; w l. 1481–1503 piastował urząd chorążego gostynińskiego. Jako właściciel Dębska zapisał trzy grzywny czynszu rocznego z tej wsi na ołtarz Bożego Ciała w kolegiacie łowickiej za 60 grzywien gr tytułem transakcji sprzedaży z prawem odkupu. Z żoną Konstancją miał dwóch synów: Wojciecha i Piotra. Drugi syn S-a, J a n w l. 1472–3 pisał się z Radkowa (ziemia bełska); w r. 1472 usiłował zamienić ze swą macochą, Małgorzatą z Bolkowa, wieś Dobuże (obecnie Dobużek, ziemia bełska) na Krobice (obecnie Krupice, ziemia wyszogrodzka). Małżeństwo S-a z Małgorzatą z Bolkowa było bezdzietne.
Boniecki, III 158 (z błędami), XII 95; Słown. Hist.-Geogr. Ziem Pol., II cz. 2 (Kępa Polska), cz. 3 (Bulkowo, Krupice, Zakrzewo); Urzędnicy, III/2; Żychliński, VI 206–8 (dok. z Metryki Kor., t. 14 k. 337), XVII 231 (błędnie z h. Jastrzębiec); – Grzybowski M. M., Parafia Ciechomice w przededniu swego 600-lecia (1392–1992), „Studia Płockie” T. 15: 1987 s. 215–23; Janeczek A., Osadnictwo pogranicza polsko-ruskiego. Województwo bełskie od schyłku XIV do początku XVII w., Wr. 1991 s. 107, 343 (Kozłowscy h. Wąż); Katalog zabytków sztuki w Pol., X z. 24 s. 17; Kunkel R. M., Architektura gotycka na Mazowszu, W. 2006 s. 244–5; Pacuski K., Możnowładztwo i rycerstwo ziemi gostynińskiej w XIV i XV wieku. Studium z dziejów osadnictwa i elity władzy na Mazowszu średniowiecznym, W. 2009; tenże, O rodzie Wężyków na Mazowszu w XIV–XV wieku, w: Venerabiles, nobiles et honesti. Studia z dziejów społeczeństwa Polski średniowiecznej. Prace ofiarowane profesorowi Januszowi Bieniakowi w 70. rocznicę urodzin i 45-lecie pracy naukowej, Red. A. Radzimiński i in., Tor. 1997 s. 213–24; Piętka J., Mazowiecka elita feudalna późnego średniowiecza, W. 1975 s. 49–50 (z błędami); Wolff, Studia nad urzędnikami maz., s. 293; – Akta grodz. i ziem., IV, IX, XIX; Album stud. Univ. Crac., I, II; Bull. Pol., IV; Iura Masoviae terrestria, Wyd. J. Sawicki, W. 1972 I nr 83, 92, 116, W. 1973 II nr 138, 142; Kodeks maz. (Lubomirskiego), nr 223; Łaski, Liber benef., II 255; Matricularum summ., I, IV/3; Starod. Prawa Pol. Pomn., II nr 4362; Zniszczone dokumenty Biblioteki Ordynacji Krasińskich, w: Straty bibliotek i archiwów warszawskich w zakresie rękopiśmiennych źródeł historycznych, Wyd. A. Wolff, W. 1956 III nr 175; – AGAD: Metryka Kor., t. 5 k. 16–16v, t. 6 k. 125–5v, t. 12 k. 232, t. 14 k. 94, 337, t. 21 k. 187, t. 136 k. 156–6v, t. 335 k. 47, 54, 124v, 139–9v, t. 337 k. 39, 65, 79v–80, 105v, dok. perg., nr 474, 503, 1038; Arch. Diec. w Płocku: Dok. perg., nr 341, Acta Episcopalia, rkp. 10 k. 204; B. Jag.: Akta paraf. XVI–XIX w. z dawnej archidiec. warsz., ekp. 6929 IV (paraf. Kozłów Szlachecki); IH PAN: Kartoteka Pracowni Słown. Hist.-Geogr. Mazowsza do r. 1526 (Jasieniec, Ciechomice, Ćmiszewo, Brzozów, Mnich, Kozłów Szlachecki, Złota, Zajezierze, Wiączemin).
Anna Supruniuk